બરફી! : લાગણીઓનો ખજાનો

     ભારતની ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીનો અભ્યાસ કરીએ તો મુખ્યત્વે બે બાબતો ઊડીને આંખે વળગે છે. એક તો ભારતીય પ્રજાની ધર્મ પ્રત્યેની લાગણી અને બીજુ મેલોડ્રામા. જૂની કોઈ પણ ફિલ્મ જુઓ તો મેલોડ્રામેટીક ફિલ્મ જ મળે. કેમ ન હોય? આપણી પ્રજાને મૂળગત રીતે જ વેવલા વેડા ગમે છે અને ન ગમે તો પોતે જે ડ્રીમ લઈને રહેતો હોય એ ડ્રીમ ફિલ્મનો હીરો પૂરો કરતો હોવો જોઇએ. મેલોડ્રામા વર્ષોથી ચાલ્યું આવે છે પણ માત્રા અને લાગણીઓની રજૂઆતમાં સતત ફેર પડતો રહ્યો છે. ’અમર અકબર એન્થોની’માં જેમ ત્રણે દીકરાઓનું લોહી સીધુ જ માં ને ચડતું હોય એવું હવે નથી બનતું. પ્રજાની માનસિકતામાં ફેર પડ્યો જ છે અને એટલે જ મેલોડ્રામા કહી શકાય એ પ્રકારની વાર્તા પણ લાગણીઓનો ખજાનો અને એટલી સરળતાથી રજૂઆત કે માનવું જ પડે ફિલ્મ હસાવી પણ શકે અને રડાવી પણ શકે. સાવ સામાન્ય કહી શકાય એવી વાર્તાની સચોટ અને લોજીકલ રજૂઆત એટલે બરફી!

બરફીની સ્ટોરી, સ્ક્રીનપ્લે અને ડાયલૉગ બધું જ અનુરાગ બસુનું. ફિલ્મ જોતા પ્રશ્ન એ થતો હતો કે ફિલ્મનું ક્યુ પાંસુ વધારે સારુ હતું. ફિલ્મ જે રીતે વર્ષોથી આગળ નીકળી જાય છે અને વર્ષોથી પાછળ જતી રહે છે એ જોતા થયું કે સ્ક્રીનપ્લે ખૂબ જ સરસ છે. વાતને જોડવા માટે ઘણીવાર વોઇસઓવરનો સહારો લેવામાં આવે છે પણ જો સ્ક્રીનપ્લે રાઇટર સારા હોય તો એનો રસ્તો અલગ રીતે કાઢી લે છે. અહીં અનુરાગ બરફી સાથે જોડાયેલા માણસોને મોઢે બરફી વિશે વાત કરતા ફિલ્મને જોડે છે. આ રીતે જ એક વાત જ્યાંથી અટકે છે ત્યાંથી જ ઉપાડવાને બદલે થોડી પહેલાથી ઉપાડી આગલી વાત સાથે જોડી દેવી એ સ્ક્રીનપ્લેની ખૂબી છે. અનુરાગ બસુને સારા ડિરેક્શન માટે પણ ક્રેડિટ આપવી ઘટે. અનુરાગ બસુ માટે એમ કહી શકાય કે મૌત સામે ઝઝૂમીને ઊભો થયો છે. ૨૦૦૪માં ’તુમસા નહીં દેખા’ના શૂટીંગ વચ્ચે ખ્યાલ આવ્યો કે અનુરાગ બસુને કેન્સર છે. લગભગ છેલ્લું સ્ટેજ ડીક્લેર થઈ ગયું હતું પણ અનુરાગ મૌતને પણ અંગૂઠો દેખાડીને પાછાં આવ્યા. અનુરાગની મજલ ખૂબ લાંબી છે. જો તમને યાદ હોય તો ઝી ટીવી પર ’તારા’ સિરિયલ આવતી, આ સિરિયલ અનુરાગ બસુ દ્વારા ડિરેક્ટ કરવામાં આવી હતી. આ પછી બાલાજી સાથે જોડાયા અને બાલાજી તરફથી જ પહેલી ફિલ્મ ’કુછ તો હૈં’નું ડિરેક્શન સોંપવામાં આવ્યું. ફિલ્મનો હીરો તુષાર કપૂર હતો એટલે ફિલ્મ સારી ન હોય એ સમજી શકાય! તો પણ ડિરેક્શનમાં દમ તો દેખાણો જ હતો. આ પછી અનુરાગ ભટ્ટ કૅમ્પમાં જોડાયા. ભટ્ટ કૅમ્પની પહેલી ફિલ્મ એમને મળી ’સાયા’. બોક્ષ ઓફીસ પર પણ ઠીકઠીક ધંધો કર્યો અને લોકોને પણ પસંદ આવી. ભટ્ટ કૅમ્પ સાથે એક પછી એક ફિલ્મ એમને મળતી ગઈ. ’મર્ડર’ ને તો અણધારી સફળતા મળી. મને અનુરાગ એક સારા ડિરેક્ટર છે એવું લાગ્યું એમની ફિલ્મ ’લાઇફ ઇન અ મેટ્રો’ વખતે. જે ફિલ્મના ચાહકો છે એમણે આ ફિલ્મ જોઈ જ હશે અને જોઇને એકવાર તો વાહ પોકાર્યું જ હશે. ૨૦૧૦માં ’કાઇટ્સ’ની નિષ્ફળતા પછી બે વર્ષે આ ફિલ્મ આવી. અને કહેવું જ પડે કે ખૂબ સરસ કમ બેક. ફિલ્મને પુરતી પ્રોમોટ કરવામાં આવી છે માટે સફળતા માટે શંકા નથી તો પણ જો આ ફિલ્મ હીટ જશે તો મારા અભિપ્રાય મુજબ આખી ફિલ્મનો શ્રેય અનુરાગ બસુને જ આપવો જોઇએ.

     મોડેલ માંથી ઍક્ટ્રેસ બનેલી અને તેલુગુ ફિલ્મમાં સ્થાન ધરાવતી ઇલેના ડી’કૃઝ આ ફિલ્મ સાથે હિન્દી ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં પદાર્પણ કરે છે. ઇલેનાનું પહેલું હિન્દી ફિલ્મ ભલે રહ્યું પણ એટલું નક્કી કે આ પછી ઘણી બધી ફિલ્મ્સ મળશે જ. ફિલ્મમાં મુખ્ય અભિનેત્રી ન હોવા છતા એ મુખ્ય હીરોઇન છે જ. એ રીતે જ પ્રિયંકા ચોપ્રા કોઈ પણ પ્રકારનો અભિનય કરવા માટે સમર્થ છે. આ ફિલ્મમાં પ્રિયંકાના અભિનય માટે વાહ જ નહીં પણ આહ પણ કહેવું પડે. ફિલ્મમાં પોતાની ઉમર કરતા ઓછા વિકાસ વાળી છોકરી બતાવવામાં આવી છે. અભિનયની ખરી કલા એ છે કે તમે જે જેસ્ચર ફિલ્મની શરૂઆતમાં પકડો એ ફિલ્મના અંત સુધી જળવાય રહેવા જોઈએ. પ્રિયંકા ફિલ્મના અંતમાં બુઢ્ઢી બતાવવામાં આવે છે પણ જેસ્ચરમાં કોઈ જ ફેરફાર નથી. ફિલ્મનું શૂટીંગ સામાન્ય રીતે એકાદ વર્ષ ચાલતું હોય ત્યારે એક જ અભિનયને છેવટ સુધી નિભાવવો એ સારા અભિનેતા કે અભિનેત્રીનું જ કામ છે. રણબીર કપૂર મને પર્સનલી ક્યારેય સારો કલાકાર લાગ્યો નથી પરંતુ બરફી જોયા પછી હું મારુ સ્ટેટમેન્ટ બદલુ છું કે રણબીર પાસેથી લોકોને કામ લેતા નહોતું આવડતું. ફિલ્મમાં બહેરા મુંગાનું પાત્ર નિભાવતા રણબીર પાસે એક જ ડાયલૉગ છે એ છે પોતાનું નામ. આમ તો ફિલ્મમાં ખરુ નામ મરફી છે પણ બોલવામાં બરફી થઈ જતા લોકો બરફી તરીકે જ રણબીરને ઓળખે છે. આ એક જ શબ્દને પણ રણબીરે પૂરો ન્યાય આપ્યો છે. સૌરભ શુક્લા પાસે ઘણા સમયે દમદાર રોલ આવ્યો. પોલીસ ઇન્સ્પેક્ટરના પાત્રમાં સૌરભ કમાલ એક્ટીંગ કરી રહ્યો છે. સૌરભ શુક્લા આમ તો દમદાર ભૂમિકા માટે તૈયાર જ હોય છે અને એના ગજાની ઘણી ફિલ્મ્સ મળી જ છે. કલ્લુમામા થી લઈને બરફીના પોલીસ ઇન્સ્પેક્ટર સુધીની કોઈ પણ ભૂમિકા હોય સૌરભ શુક્લા તો સૌરભ શુક્લા જ છે. આશિષ વિદ્યાર્થી ઘણા લાંબા સમયે આ ફિલ્મમાં જોવા મળ્યો. આશિષ પણ ખૂબ સારો એક્ટર છે. જો કે આ ફિલ્મમાં પ્રિયંકા ચોપરાના પિતાના પાત્રમાં બહુ જાજુ કામ ન હતું એટલે ખાસ રહ્યું નહીં તો પણ પોતાના પાત્રને ન્યાય તો આપ્યો જ છે. વર્ષો પછી દ્રૌપદી એટલે કે રૂપા ગાંગુલી પણ ઘણા સમયે ફિલ્મમાં જોવા મળી. ફિલ્મનું કાસ્ટિંગ એકદમ પર્ફેક્ટ છે. ફિલ્મના એક પણ પાત્ર માટે એવું ન કહી શકાય કે લાયક નથી. એક્ટીંગના આ વર્ષના ઘણા એવોર્ડ્સ આ ફિલ્મને ચોક્કસ મળશે.

     પ્રિતમને બધા ભલે ચોર કહે તો પણ પ્રિતમ ખૂબ સારુ મ્યુઝિક તો આપે જ છે. બરફીના ગીતો કર્ણપ્રિય છે. લગભગ બધા જ ક્રિટીક્સ બરફીના ગીતોના વખાણ કરી ચૂક્યા છે. ખૂબ સીધા સાદા શબ્દો, એક સામાન્ય રીતે થતી વાતચીતને પણ ગીત સ્વરૂપે રજૂ કારાયેલ છે છતાં ગમે છે. બરફીના મ્યુઝિક રાઇટ્સ ખૂબ સારા ભાવે વહેંચાયા છે એવું સાંભળવા મળ્યું છે. ફિલ્મનો બૅકગ્રાઉન્ડ સ્કોર ખૂબ ખૂબ ખૂબ સરસ છે. દરેક પ્રસંગ, દરેક વાત, દરેક રજૂઆત પર વાગતું બૅકગ્રાઉન્ડ મ્યુઝિક વખાણવું જ પડે. બૅકગ્રાઉન્ડ સ્કોર તૈયાર કરતી વખતે અમુક બાબતોનો ખાસ ખ્યાલ રાખવો પડે છે અને ઘણીવાર સાઇલન્સ પણ બૅકગ્રાઉન્ડ મ્યુઝિક હોય છે. બરફીમાં જ્યાં જ્યાં સાઇલન્સ જરૂરી હતું ત્યાં એ ખાંચો અદભૂત રીતે વણી લેવામાં આવ્યો છે. સાઉથની ફિલ્મ્સ માટે એવૉર્ડ જીતી ચૂકેલ રવિ વર્મન ફિલ્મના સિનેમેટોગ્રાફર છે. પ્રમાણમાં એ પણ પોતાની જવાબદારી યોગ્ય રીતે નિભાવી શક્યા છે.

     ફિલ્મની બધી સારી બાબતોની આપણે વાત કરી પણ ચાલો થોડી ખરાબ વાતો પણ કરી લઈએ. ફિલ્મ ૧૯૭૨ થી ૧૯૭૮ વચ્ચે વધારે રમે છે. ફિલ્મમાં સજાવવામાં આવેલ બેકડ્રોપ, ગાડીઓ, ડ્રેસિંગ બધું જ હાલના જમાના જેવું જ છે. ફિલ્મ જૂના સમયની ફીલ આપવામાં નિષ્ફળ રહી છે. એ રીતે જ કેમેરો ઘણીવાર ડી-ફોકસ થઈ જાય છે. કલકત્તા જોતા જ લાગે છે કે આ ૧૯૭૮નું કલકત્તા નથી. દુકાનના દ્ગશ્યોમાં આજે માર્કેટમાં મળતા તેલના નામ વાંચવા મળે. તો પણ ફિલ્મ જોવાનું ચૂકશો નહીં. એક ક્લાસ ફિલ્મના તમામ લક્ષણો આ ફિલ્મમાં છે.

પેકઅપ:

“મુંગી પત્ની અને બહેરો પતિ એ જગતનું આદર્શ કપલ છે”